ગુજરાતી ફિલ્મ ઉદ્યોગ સામાન્ય રીતે ઢોલીવુડ તરીકે ઓળખાય છે. હાલમાં અર્બન ગુજરાતી ફિલ્મોની બોલબાલા છે પણ વર્ષો પહેલાં એવી કેટલીક ગુજરાતી ફિલ્મો આવી કે જેણે લોકોમાં એક ખાસ સ્થાન મેળવ્યુંં આ ઉપરાંત અન્ય ફિલ્મ ઉદ્યોગોનું પણ ધ્યાન મેળવ્યું. આવી કેટલીક ફિલ્મો વિશે જોઈએ.

1. નરસિંહ મહેતા :

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1932

 દિગ્દર્શક (Director) :  નાનુભાઈ વકીલ (Nanubhai Vakil)

કલાકારો (Cast) : માસ્ટર મનહર (Master Manhar), ઉમાકાંત દેસાઈ (Umakant Desai), મિસ જમના   (Miss Jamna), મોહન લાલાજી (Mohan Lalaji), મા. બચુ (Master Bachu), મિસ મહેતાબ (Miss Mehtab)

ત્યારબાદ સતી સાવિત્રી (1932), બે ખરાબ જણ (1936), ફાંકડો ફિતૂરી (1940), રાણકદેવી (1946), ભક્ત સૂરદાસ (1947), મીરાંબાઈ (1947), કરિયાવર (1948), વડીલોના વાંકે (1948), મંગળફેરા (1949), વેવિશાળ (1949), અખંડ સૌભાગ્યવતી (1950), દીવાદાંડી (1950), ગાડાનો બેલ (1950) જેવી વિવિધ પૌરાણિક તેમજ સામાજિક ફિલ્મો 1950 સુધીમાં  રજૂ થઈ. 

2. મહેંદી રંગ લાગ્યો :

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1960

દિગ્દર્શક (Director) :  મનહર રસકપૂર (Manhar Raskapur)

કલાકારો (Cast) : રાજેન્દ્ર કુમાર (Rajendra Kumar), ઉષા કિરણ (Usha Kiran), ચંદ્રવદન ભટ્ટ (Chandravadan Bhatt), સતિષ વ્યાસ (Satish Vyas), કેશવ (Keshav), તોરલ (Toral)

લતા મંગેશકરે તેમજ મન્નાડે તથા મહેન્‍દ્ર કપૂર જેવા વિખ્યાત ગાયકોએ  આ ફિલ્મમાં અવિનાશ વ્યાસના સંગીત દિગ્દર્શનમાં ગીત ગાયાં હતાં.

3. અખંડ સૌભાગ્યવતી

ી

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1963

દિગ્દર્શક (Director) :  મનહર રસકપુર (Manhar Raskapur) (1963)

કલાકારો (Cast) : આશા પારેખ (Aasha Parekh), મહેશ કુમાર (Mahesh Kumar), અરવિંદ પંડ્યા (Arvind Pandya), આગા (Aaga)

આ ફિલ્મનું મુકેશ દ્વારા ગવાયેલું, કલ્યાણજી-આણંદજી દ્વારા સંગીતબદ્ધ કરાયેલું જાણીતું ગીત ‘નજરના જામ છલકાવીને ચાલ્યા ક્યાં તમે’ આજે પણ એટલું જ લોકપ્રિય છે.  આ ફિલ્મ ગુજરાતી ભાષાની એવી પ્રથમ ફિલ્મ છે જેને તે સમયે ગુજરાત સરકારે સૌપ્રથમ વાર કરમુક્તિ આપી. 

4. બહુરૂપી :

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1969

દિગ્દર્શક (Director) :  રમણિક વૈદ્ય (Ramnik Vaidya)

કલાકારો (Cast) : લક્ષ્મી છાયા (Laxmi Chhaya), સત્યેનકુમાર (Satyenkumar), શ્રીકાંત સોની (Shrikant Soni), અપ્સરા (Apsara)  

ભવાઈની લુપ્ત થતી કળાને દર્શાવતી આ ફિલ્મના સંગીતકાર અજિત મર્ચન્‍ટ તેમજ ગીતકાર વેણીભાઈ પુરોહીતને ગુજરાત રાજ્યનો એવોર્ડ પ્રાપ્ત થયો, પણ અનેક કારણોસર ફિલ્મ ન ચાલી શકી. આગળ જતાં વિશ્વપ્રસિદ્ધ ગઝલગાયક તરીકે ઓળખાતા જગજિત સીંઘે તેમનું સૌ પ્રથમ ગીત ‘લાગી રામ ભજનની લગની’ આ ફિલ્મમાં ગાયું હતું.

5. કંકુ :

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1969

દિગ્દર્શક (Director) :  કાંતિલાલ રાઠોડ (Kantilal Rathod) 

કલાકારો (Cast) : પલ્લવી મહેતા (Pallavi Mehta), કિશોર જરીવાલા (Kishore Jariwala), કિશોર ભટ્ટ (Kishor Bhatt), અરવિંદ જોષી (Arvind Joshi), કૃષ્ણકાન્‍ત (Krishnakant)

આ ફિલ્મની પટકથા જાણીતા ગુજરાતી લેખક પન્નાલાલ પટેલની વાર્તા ‘કંકુ’ પર આધારિત છે. આ ફિલ્મની અભિનેત્રીને ઈ.સ. 1969ના શિકાગો આંતરરાષ્ટ્રિય ફિલ્મ મહોત્સવમાં શ્રેષ્ઠ અભિનેત્રીનો પુરસ્કાર મળ્યો. આ ફિલ્મને ઈ.સ. 1970માં શ્રેષ્ઠ પ્રાદેશિક ફિલ્મ તરીકેનો રાષ્ટ્રિય પુરસ્કાર પણ મળ્યો. 

6. જેસલ તોરલ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1971

દિગ્દર્શક (Director) :  રવિન્દ્ર દવે (Ravindra Dave) 

કલાકારો (Cast) : ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી (Upendra Trivedi), અરવિંદ ત્રિવેદી (Arvind Trivedi), અનુપમા (Anupama), રમેશ મહેતા (Ramesh Mehta), મૂળરાજ રાજડા (Mulraj Rajda)

બે દાયકાથી મૃત:પ્રાય બનેલા ગુજરાતી ફિલ્મઉદ્યોગમાં આ ફિલ્મ દ્વારા નવેસરથી પ્રાણ ફૂંકાયા. તખ્તા પર ‘અભિનય સમ્રાટ’ના નામથી પ્રખ્યાત થયેલા  અભિનેતા ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદીએ આ ફિલ્મથી નાયક તરીકે પદાર્પણ કર્યું. અને લગભગ એક દાયકા સુધી રૂપેરી પડદે રાજ કર્યું. આ એક સામાજિક ફિલ્મ છે. 

7. સંતુ રંગીલી

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1976

દિગ્દર્શક (Director) :  મનહર રસકપૂર (Manhar Raskapur) 

કલાકારો (Cast) : ઉપેન્દ્ર ત્રિવેદી (Upendra Trivedi), અરુણા ઇરાની (Aruna Irani)

સંતુ રંગીલી ફિલ્મની વાર્તા જાણીતા અંગ્રેજી વાર્તાકાર જ્યૉર્જ બર્નાડની કૃતિ ‘પિગ્મેલિયન’નું ગુજરાતી રૂપાંતર છે, જે મધુ રાયે તખ્તા માટે કર્યું હતું.  1970-80ના દાયકામાં સંતુ રંગીલી નાટકે ગુજરાતી રંગમંચ ડોલાવી મૂક્યો હતો. ગુજરાતી નાટકમાં સંતુને રંગ આપનાર છટાદાર અભિનેત્રી સરિતા જોષી અને ફિલ્મમાં સંતુને રંગ આપનાર અરુણા ઇરાની હતા. આ ફિલ્મના ગીતો જેવા કે ‘એક લાલ દરવાજે તંબુ તાણિયો રે લોલ’, ‘મુંબઈની કમાણી મુંબઈમાં સમાણી’, ‘બોલો પ ફ બ ભ મ હોઠ બીડી’ આજે પણ લોકો ગણગણતા જોવા મળે છે.

8. કાશીનો દીકરો

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1979

દિગ્દર્શક (Director) : કાંતિ મડીયા (Kanti Madia)

કલાકારો (Cast) : રાજીવ (Rajeev), રીટા ભાદુરી (Rita Bhaduri), રાગિણી (Ragini), તરલા જોશી (Tarla Joshi) વગેરે

વિનોદીની નીલકંઠની મૂળ વાર્તા પરથી બનેલી આ ફિલ્મ અત્યંત સંવેદનશીલ હતી. ગુજરાતીની એકથી દસ શ્રેષ્ઠ ફિલ્મોની યાદીમાં તેનું નામ અવશ્ય મૂકી શકાય.

9. ભવની ભવાઈ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1981

દિગ્દર્શક (Director) :  કેતન મહેતા (Ketan Mehta) 

કલાકારો (Cast) : નસીરુદ્દીન શાહ (Naseeruddin Shah), ઓમ પુરી (Om Puri), સ્મિતા પાટીલ (Smita Patil), બેન્જામિન ગિલાની (Benjamin Gilani), મોહન ગોખલે (Mohan Gokhale)

આ ફિલ્મ જાણીતા ગુજરાતી લેખિકા  ધીરુબહેન પટેલના નાટક ‘ભવની ભવાઈ’ ઉપર આધારિત છે. આ ફિલ્મ ગુજરાતી ભાષાની એક યાદગાર ફિલ્મ તરીકે સ્થાન પામી છે. આ ફિલ્મના ગીતો ખુદ ધીરુબહેન પટેલે લખ્યાં  અને જેન સંગીતબદ્ધ કર્યાં હતાં ગૌરાંગ વ્યાસે. આ ફિલ્મ ઉત્કૃષ્ટ અભિનય, છાયાચિત્રણ માટે વખણાઈ હતી. આ ફિલ્મને સર્વશ્રેષ્ઠ ફિલ્મ માટેનો રાષ્ટ્રિય પુરસ્કાર અને સર્વશ્રેષ્ઠ કલા નિર્દેશન માટે મીરા લાખીયાને પુરસ્કાર મળ્યો. આ સિવાય તેને ફ્રાંસના નેન્ટ્સ ફેસ્ટીવલમાં ઈનામ મળ્યું હતું.

10. મહિયરની ચૂંદડી

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1983

દિગ્દર્શક (Director) :  વિભાકર મહેતા (Vibhakar Mehta) 

કલાકારો (Cast) : અરવિંદ કુમાર (Arvind Kumar), રીટા ભાદુરી (Rita Bhaduri), અરવિંદ ત્રિવેદી  (Arvind Trivedi)

આ ફિલ્મને ગુજરાત સરકાર તરફથી શ્રેષ્ઠ ફિલ્મનું દ્વિતીય પારિતોષિક મળ્યું હતું. . આ ફિલ્મની વાર્તા પરથી હિન્દીમાં ‘સાજન કા ઘર’ સહિત નવ ભારતીય ભાષામાં ફિલ્મો બની. મરાઠીમાં બનેલી ‘માહેરચી સાડી’ મરાઠી ફિલ્મોના ઇતિહાસની સૌથી વધુ સફળ ફિલ્મની યાદીમાં સ્થાન પામી છે.  

11. મેરૂ માલણ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1985

કલાકારો (Cast) : મહેશ કનોડિયા (Mahesh Kanodia), નરેશ કનોડિયા (Naresh Kanodia), સ્નેહલતા (Snehalata)

12. હું હુંશી હુંશીલાલ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1993

દિગ્દર્શક (Director) :  સંજીવ શાહ (Sanjiv Shah) 

કલાકારો (Cast) : દિલિપ જોશી (Dilip Joshi), રેણુકા શહાણે (Renuka Shahane)

આ  વર્તમાન રાજકારણ પર વ્યંગ કરતી એક પ્રયોગાત્મક ફિલ્મ હતી, જે ટિકીટબારી પર નિષ્ફળ રહી હતી. 

13. દેશ રે જોયા દાદા પરદેશ જોયા

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 1998

દિગ્દર્શક (Director) :  ગોવિંદભાઈ પટેલ (Govindbhai Patel)

કલાકારો (Cast) : હિતેન કુમાર (Hiten Kumar), રોમા માણેક (Roma Manek), અરવિંદ ત્રિવેદી (Arvind Trivedi), રમેશ મહેતા (Ramesh Mehta)

આ ફિલ્મ ટિકિટબારી ઉપર ખૂબ જ સફળતા પામેલી ફિલ્મોની યાદીમાં સમાવિષ્ટ છે. સહેજ ધીમી પડેલી ગુજરાતી ફિલ્મોની ગતિ આ ફિલ્મ દ્વારા વેગવંતી બની હતી. 

14. બેટર હાફ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2010

દિગ્દર્શક (Director) :  આશિષ કક્કડ (Aashish Kakkad)

કલાકારો (Cast) : ધર્મેન્દ્ર ગોહિલ (Dharmendra Gohil), નેહા મહેતા (Neha Mehta), રાજુ બારોટ (Raju Barot), ડાયના રાવલ (Dyna Rawal)

આ ફિલ્મ વર્તમાન સમયમાં વર્કિંગ કપલ્સને અનુભવાતી સમસ્યાઓ પર પ્રકાશ ફેંકે છે. આ ફિલ્મને ગુજરાતી ફિલ્મોમાં એક નવીન વિષય વાર્તા તરીકે રજૂ થયેલી  ફિલ્મ તરીકે ગણવામાં આવે છે. શહેરી પ્રેક્ષકોને આકર્ષી શકે એવી આ ફિલ્મને પગલે આધુનિક કથાવસ્તુ ધરાવતી ગુજરાતી ફિલ્મોનો યુગ આરંભાયો. 

15. કેવી રીતે જઈશ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2012

દિગ્દર્શક (Director) : અભિષેક જૈન (Abhishek Jain)

કલાકારો (Cast) : દિવ્યાંગ ઠક્કર (Divyang Thakkar), વેરોનીકા ગૌતમ ( Veronika Gautam), અનંગ દેસાઈ (Anang Desai), રાકેશ બેદી (Rakesh Bedi), જય ઉપાધ્યાય (Jay Upadhyay), ટોમ અલ્ટર (Tom Alter), રાકેશ બેદી (Rakesh Bedi), દિપ્તી જોશી (Deepti Joshi)

આ ફિલ્મની રજૂઆત દ્વારા અભિષેક જૈને દર્શકોને ફરી એકવાર ગુજરાતી ફિલ્મો જોતાં કરી દીધા છે. હિન્દી ફિલ્મની સમકક્ષ ગણી શકાય તેવી આ ફિલ્મે આજના યુવાવર્ગને ગુજરાતી ફિલ્મી ગીતો સાંભળતા અને જોતાં કરી દીધા છે. સંગીત, કથા અને નિદર્શનથી તેમણે સૌના મન મોહી લીધા છે. ઘણાં વર્ષો પછી પહેલીવાર એવું બન્યું છે કે થિયેટરમાં ગુજરાતી ફિલ્મ જોતાં જોતાં લોકો આનંદથી ઝૂમી ઊઠ્યા હોય અને બહાર નીકળીને પણ ગુજરાતી ફિલ્મની ચર્ચા કરતા હોય. સોશિયલ મીડિયામાં પણ આ ફિલ્મની ચર્ચા છવાયેલી રહી.

16. ચાલ મન જીતવા જઈએ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2017

દિગ્દર્શક (Director) : દિપેશ શાહ (Dipesh Shah)

કલાકારો (Cast) :  રાજીવ મહેતા, ધર્મેન્દ્ર ગોહિલ, હેમેન ચૌહાણ, ક્રિશ્ના ભારદ્વાજ, હર્ષ ખુરાના, કરણ ભાનુશાલી, શીતલ પંડ્યા, કેતકી પારેખ વગેરે

ફિલ્મના ટ્રેઇલરની લિંક : https://www.youtube.com/watch?v=a2hy7rXzK6M&feature=youtu.be

આ એક ઉચ્ચ કોટીની યાદગાર ફિલ્મ છે. ફિલ્મમાં જણાવાયું છે કે જીવન જીવવાના બે રસ્તા છે : અનીતિનો રસ્તો અને નીતિનો રસ્તો. તર્કશક્તિની મદદથી આજનું મોબાઇલ યુવા વર્ગ પોતાના વડીલોને ખોટા માર્ગેથી સાચા માર્ગે લાવવા માટે જે સંવાદો રજૂ કરવામાં આવ્યા છે તે ખૂબ જ સુંદર છે. પોતાના ડર, ગુસ્સા, દગો, ચિંતા વગેરે ઉપર જીત મેળવવાની વાત છે. વિકટ પરિસ્થિતિમાંથી પણ કેવી રીતે માર્ગ કરી શકાય તે સમજાવતી આ ફિલ્મ ખરેખર જોવાલાયક ફિલ્મ છે અને ગુજરાતી સિનેમામાં પણ આવી ઉચ્ચ કક્ષાની બુદ્ધિમત્તા ધરાવતી કૌટુંબિક ફિલ્મ બને છે તે જ સાબિત કરે છે કે પિક્ચર અભી બાકી હે દોસ્તો.

17. ધ ગુડ રોડ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2013

દિગ્દર્શક (Director) :  ગ્યાન કોર્રિઆ

કલાકારો (Cast) :  શામજી ધના કેરાસિયા, સોનાલી કુલકર્ણી, અજય ગેહી, કેવલ કાતરોડિયા, પુનમ કેસર સિંઘ, પ્રિયાંક ઉપાધ્યાય

આ ફિલ્મ ઓસ્કારમાં ભારતનું પ્રતિનિધિત્વ કરવા માટે પસંદ કરવામાં આવેલી પહેલી ગુજરાતી ફિલ્મ હતી. ભારતના 60મા રાષ્ટ્રીય ફિલ્મ એવોર્ડમાં તેને બેસ્ટ ગુજરાતી ફિલ્મનો એવોર્ડ મળ્યો હતો. આ એક ડ્રામા ફિલ્મ છે. 86મા એકેડેમી એવોર્ડ્સમાં બેસ્ટ ફોરેન લેંગ્વેજ ફિલ્મની શ્રેણી માટેના ભારતીય દાવેદાર તરીકે પસંદ કરવામાં આવી હતી, પરંતુ તેને નામાંકન પ્રાપ્ત થયું નહોતું. કચ્છની ગ્રામીણ ભૂમિમાં ઉપર રચાયેલી આ એક માણવાલાયક ફિલ્મોમાંની એક છે.

18. રેવા

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2018

દિગ્દર્શક (Director) :  રાહુલ ભોલે, વિનીત કનોજીયા

કલાકારો (Cast) :  ચેતન ધાનાણી, મોનલ ગજ્જર, યતિન કાર્યેકર, મુનિ ઝા, દયાશંકર પાંડે, અભિનય બેંકર

ગુજરાતી નવલકથાકાર ધૃવ ભટ્ટની નવલકથા તત્ત્વમસિ પર આધારિત આ ફિલ્મ નર્મદાની પરિક્રમ્માની સાથે માનવીના અંતર મનની યાત્રાનો પણ ચિતાર રજૂ કરે છે. આ ફિલ્મનું નમામિ દેવી નર્મદે ગીત તથા અન્ય ગીતો ખૂબ જ કર્ણપ્રિય છે. વર્ષ 2018ની ગુજરાતી ભાષાની સર્વશ્રેષ્ઠ ફિલ્મનો રાષ્ટ્રીય પુરસ્કાર આ ફિલ્મને મળ્યો છે.

19. ચાલ જીવી લઈએ

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2019

દિગ્દર્શક (Director) : વિપુલ મહેતા

કલાકારો (Cast) :  સિદ્ધાર્થ રાંદેરિયા, યશ સોની, આરોહી

ઉત્તરાખંડના નયન રમ્ય લોકેશન ઉપર શૂટ થયેલી આ ફિલ્મ પિતા-પુત્રના સંબંધ ઉપર આધારિત છે. પૈસા કમાવવાની દોટમાં આંધળા બનેલા પુત્ર સાથે થોડો સમય વિતાવવા ઇચ્છતા પિતા સાથે કુદરત કેવો વળાંક લે છે તે જોવાની ખરી મજા ફિલ્મમાં જ આવશે. જાણીતા સંગીતકાર સચીન-જીગરે આ ફિલ્મમાં સંગીત આપ્યું છે.

20. ચાસણી

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2019

દિગ્દર્શક (Director) :  અભિન્ન-મંથન 

કલાકારો (Cast) :  દિવ્યાંગ ઠક્કર, મનોજ જોશી, સેજલ શાહ, માયરા દોશી અને ઓજસ રાવલ

નવી વાર્તા અને સુંદર સંદેશો આપતી ફિલ્મ ચાસણીમાં બે પેઢી વચ્ચેના વિચારોમાં તફાવત અને પ્રેમના તાણાવાણાને સુંદર રીતે દર્શાવવામાં આવ્યું છે. લગ્નના ૨૫ વર્ષના જીવનમાં દંપત્તિ વચ્ચે પ્રેમ તો છે, પરંતુ પારિવારિક વ્યસ્તતાને કારણે બંન્ને વચ્ચેનો પ્રેમ લગભગ ભુલાઇ ગયો છે. આ દરમિયાન નવી વિચારધારા ધરાવતા અને આત્મવિશ્વાસથી ભરપૂર યુવાન આ વૃદ્ધ દંપત્તિને લગ્નના ૨૫ વર્ષ પછી પણ તેમનામાં એકબીજા પ્રત્યે પ્રેમ હોવાનો અહેસાસ કરાવે છે. સહપરિવાર જોવા જેવી આ ફિલ્મે સંબંધોને એક નવી વ્યાખ્યા આપી એક નવી વિચારધારા ઉપર ફિલ્મ રચી અનોખો ઇતિહાસ રચ્યો છે.

21. હેલ્લારો

રજૂઆતનું વર્ષ (Film Release Year) : 2019

દિગ્દર્શક (Director) :  અભિષેેેક શાહ

અભિષેક શાહ સાથેની અમારી ગોષ્ઠિ માણો :

ભાગ 1 :

ભાગ 2 :

ભાગ 3 :

આ ઉપરાંત અન્ય ગુજરાતી ફિલ્મો જેમ કે બે યાર (Bey Yaar), લિટલ ઝિઝુ (Little Zizou), નટસમ્રાટ, રોંગ સાઇડ રાજુ, શરતો લાગુ, શુભારંભ, કેસર વગેરે પણ માણવા જેવી ફિલ્મો છે.